Het is geen toeval dat ik een cursus over kribbebijten en luchtzuigen heb gevolgd. Een paar maanden geleden heb ik Diva, een merrie die een terugval in het kribbebijten doormaakte, en haar eigenares bijgestaan. Door wat er met Diva gebeurde, werd mijn interesse aangewakkerd. Ik wilde meer weten over de medische, fysiologische en hormonale achtergrond van de oorzaken. Zodat ik paardeneigenaren nog beter kan helpen en hopelijk ook een bijdrage kan leveren in het voorkomen van stereotyp gedrag. Duidelijk is dat het onvoldoende tegemoetkomen aan de behoeften van het paard, frustratie, stress, pijn, voer en mogelijk de genen een grote rol spelen in het ontstaan en het in stand houden van stereotyp gedrag. Over wat stress kan doen, en het uitdoven en opvlammen van kribbebijten en luchtzuigen, schreef ik dit verhaal met een bijdrage van Diva’s eigenares.
Veel liefs,
Ellen
Dieren met stereotyp gedrag vind ik zieltjes. Het liefst zou ik ze onder mijn arm nemen en troosten en zeggen dat het allemaal goed komt. Eerlijk gezegd is dat natuurlijk een beetje gek, want het is niet hun schuld dat ze stereotyp gedrag zijn gaan vertonen. Maar het onze. Wij hadden het kunnen voorkomen.
Het allerliefst zou ik dieren zien die tevreden zijn met hun leven en stereotyp gedrag niet nodig hebben om te kunnen omgaan met de situatie waarin wij ze hebben geplaatst. Hoe mooi zou het zijn als er een goede afspeenmethode voor veulens was die nauw aansluit bij de natuur en verplicht zou zijn voor iedereen die fokt? Goed en voldoende (ruw)voer, vrije beweging in een uitgebalanceerde groep, een rijk leven, zo weinig mogelijk stress en niet 24/7 opgesloten zitten in een stal gun ik elk paard.
Helaas zijn er nog altijd paarden met stereotyp gedrag, maar we kunnen hun leven wel veraangenamen. Zodat ze minder stress en frustratie hebben en minder de noodzaak voelen stereotyp gedrag uit te voeren.
Major life event
Zo’n tien jaar geleden deed ik onderzoek voor mijn opleiding tot gedragstherapeut. Ik koos voor stress en agressie rondom een krachtvoerstation in een HIT-actiefstal. Paarden staan in een groep, kunnen vrij bewegen, kunnen zelf kiezen waar en wanneer ze slapen, of ze een sprintje willen trekken of willen rollen en of ze willen groomen met elkaar. En, heel belangrijk, wanneer en wat ze eten. Naast voordroog, aangeboden in grote voerruiven, krijgen de paarden krachtvoer in kleine porties, verdeeld over de dag. De krachtvoermachine kunnen ze zelf bedienen en dat leverde, zoals ik al had gedacht, best wat stress, agressie en onrust op. Sommige paarden bleven er uren rondhangen, wachtend tot ze hun volgende portie mochten eten. Andere hielden het krachtvoerstation bezet, beten in de billen van de voorganger of joegen (al dan niet subtiel) wachtenden bij de in- of uitgang weg.
De allerlaatste keer dat ik er was, zag ik een grote vosmerrie ineens achter elkaar met haar tong rollen en tegelijk een slikkende beweging maken. Deze schijnbaar doelloos repeterende handeling was stereotyp gedrag. Wat was er gebeurd? Waarom deed ze het nu wel en al die andere keren niet?
Er waren vijf nieuwe paarden in de groep gekomen. De dynamiek was totaal anders. De kleine witte pony, die tot dusver altijd het pispaaltje was, joeg ineens de nieuwe paarden bij het krachtvoerstation weg. En de vosmerrie was kennelijk teruggevallen in haar oude gewoonte: luchtzuigen met tongrollen. Ik ging ervan uit dat de stress die de vijf nieuwelingen in de groep veroorzaakten, haar teveel was geworden.
Een belangrijke gebeurtenis in haar leven (een major life event) zorgde voor een terugval.
Diva
Dat gebeurde net zo bij Diva, een mooie merrie die ik een paar maanden geleden bezocht. Haar eigenares wist weinig over haar achtergrond, over het afspenen en inrijden bijvoorbeeld. Toen ze Diva wilde kopen en bij haar ging kijken, vermoedde ze dat de merrie stereotyp gedrag vertoonde. Bij de vorige eigenaar zette ze haar tanden op de staldeur vast, zag ze. De verkoper bevestigde haar vermoeden niet. Helaas bleek het wel zo te zijn en de eigenares heeft er werkelijk alles aan gedaan om Diva’s leven compleet te veranderen. Dat ging heel erg goed. Totdat ze door een major life event een enorme terugval kreeg.
De eigenares vertelt haar verhaal:
‘’Mijn 8-jarige merrie Diva heeft in het verleden lucht gezogen. Zij is destijds behandeld met Omeprazol, omdat het vermoeden bestond dat ze last had van maagzweren. De Omeprazol deed niets en nadat ik het management heb aangepast – 24/7 buiten met slowfeeders, weidegang, een oudere ruin en een ponyruin als gezelschap – was het luchtzuigen tot bijna nul gereduceerd.
Helaas heb ik op 17 februari 2020 mijn pony in moeten laten slapen vanwege ernstige hoefbevangenheid, met als resultaat dat mijn merrie de volgende dag werkelijk overal waar ze kans kreeg ging luchtzuigen. Elke paal in de paddock, elk hek, de schuilstal, werkelijk alles greep ze vast en de hele dag door. Zo zielig om te zien.
Hoewel ik eigenlijk wel wist dat ze geen maagklachten heeft, ben ik haar toch gaan ondersteunen met Mastic Horse en heb ik contact gezocht met Ellen. Haar gedragsverandering was namelijk zo extreem en van het ene op het andere moment, dat ik graag eens wilde dat er een gedragsdeskundige bij mijn merrie zou komen kijken. Nadat ik een uitgebreide vragenlijst heb ingevuld, is Ellen bij mij en mijn paarden wezen kijken en hebben we zeer uitgebreid gesproken over Diva.
Het overlijden van haar vriendje heeft ineens zoveel stress veroorzaakt waardoor ze ontzettend ging luchtzuigen.
Op advies van Ellen ben ik haar naast de maagondersteuning een middel tegen stress gaan geven. Ook gaf Ellen aan dat het beter voor Diva zou zijn als ik even helemaal niets met haar zou doen. Ik heb haar zeker vijf tot zes weken niet gereden of met haar gewerkt en gewoon lekker bij haar andere oudere vriend laten staan. Alleen maar poetsen en wat aandacht gegeven. Daarnaast heb ik haar samen met haar vriend weer een paar uur per dag op het land gezet.
Na een week of drie werd het luchtzuigen beduidend minder en op dit moment (9 april 2020) is Diva weer als vanouds. Vanaf 6 april krijgt ze ook geen maagondersteuning meer. Voorlopig laat ik haar nog een week of 2 met rust en ga dan proberen om haar weer rustig wat op te bouwen. De combinatie van het middel tegen stress en gewoon even helemaal niets anders dan ‘paard zijn’ hebben Diva bijzonder goed gedaan.
De eigenares heeft het fantastisch gedaan met Diva, die na het overlijden van haar kleine vriend enorm rouwde. Het kribbebijten was een uitlaatklep voor haar gevoelens en zo probeerde zij zichzelf te kalmeren. Door haar de rouwperiode te gunnen en naar Diva te luisteren, heeft de eigenares ervoor gezorgd dat haar merrie zich nu weer tevreden voelt.
De adviezen die ik haar heb gegeven, waren speciaal toegespitst op de merrie. Stereotyp gedrag kent verschillende oorzaken en het is belangrijk na te gaan in welke situaties een paard het wel of niet doet en waarom. Helaas zijn er ook dieren die altijd stereotyp gedrag blijven vertonen, maar je kunt ze wel helpen hun leven te veraangenamen.